جشن‌های ژاپنی در میانه‌های زمستان

هاتسوئوما  Hatsuuma

در تقویم قدیم ژاپن روی همه روزهای ماه اسم حیوانات گذاشته بودند مانند روز اسب، روز مرغ، روز میمون، و غیره. روز اول ماه فوریه روز اسب بود و مراسمی در این روز انجام می‌گرفت. در این روز مردم به معبد شینتو می‌رفتند و به ربِّ‌النوع برنج ادای احترام می‌کردند. این مراسم هنوز در بعضی مناطق ژاپن به قوت خود باقی و در کیوتو بسیار مشهور است. در عهد قدیم در روز هاتسوئوما به روباه به عنوان جانوری که از طرف ربّ‌النوع شینتو پیغامی برای مردم آورده احترام می‌گذاشتند و در کامی‌دانا مشروب، شیرینی، و غیره قرار می‌دادند که در واقع تقدیم به روباه بود. به معبد شینتویی که این مراسم در آن برگزار می‌شود ای‌ناری‌سان (Oinarisan) می‌گویند. در قدیم هدف از برگزاری این مراسم آن بود که از رب‌النوع محصولات کشاورزی بخواهند تا محصولات را زیاد کند و محصولات به ویژه برنج از بلایای طبیعی مانند سیل و زلزله مصون بماند و همچنین آرزو می‌کردند که خوشبختی به آن‌ها روی آورد و بدبختی و تیره‌روزی از جامعه رخت بربندد. امروزه در مراسم کیوتو مردم آرزو می‌کنند که خوشبخت و سلامت باشند و در کار و تجارت موفق شوند. در بعضی از مناطق ژاپن بعضی از محصلین برای پذیرفته شدن در امتحانات ورودی دبیرستان‌ها و دانشگاه به معبد رفته طلب حاجت می‌کنند!

كوروكاوا نو Kurokawa No

در استان یاماگاتا، معبد کاسوگا، یک تئاتر سنتی اجرا می‌شود که در آن بازیگران به صورت خود نقاب می‌زنند. به این نمایش کوروکاوا نو می‌گویند. این نمایش در روزهای اول و دوم فوریه اجرا می‌شود که در واقع برگزاری نوعی جشن است، چون طبق تقویم قدیم ژاپن این دو روز تقریباً مصادف با روز اول و دوم سال نو است. نقابی که در این نمایش بازیگران به صورت می‌زنند از نظر تماشاچیان منطقه بسیار مهم است. این مراسم تا پاسی از شب اجرا می‌شود.
در زمان قدیم نوعی هنر نمایشی به نام سانگاکو (Sangaku) از چین وارد ژاپن شد که درباره زمان ورود آن اطلاع دقیقی در دست نیست. در سده‌های چهاردهم تا پانزدهم نمایش نو (No) تکمیل شد و به شکل امروزی آن درآمد. تقریباً از اوایل قرن هفدهم کوروکاوا نو در استان یاماگاتا اجرا می‌شود. در این نمایش بچه‌های کوچک هم نقش دارند. در زمان برگزاری این نمایش معمولاً استان یاماگاتا با برف سفیدپوش شده و مردم محل در هوای زمستانی برای دیدن و اجرای این نمایش جمع می‌شوند و نمایش در سکوت اجرا می‌شود. بیشترین تماشاگران این نمایش کسانی هستند که معمولاً به معابد شینتو علاقه نشان می‌دهند. به عقیده مردم منطقه این نمایش با فرهنگ آن‌ها درهم‌آمیخته است.

متن معرفی نقاش بزرگ ژاپنی، اوتاگاوا هیروشیگه را در اینجا بخوانید.

جشنواره برف در شهر ساپورو Sapporo Yuki Matsuri

یکی از استان‌های ژاپن که زمستان‌ها برف سنگینی دارد استان هکایدو است. این استان بزرگ‌ترین و شمالی‌ترین استان ژاپن است. تقریباً هشتاد درصد اسامی مناطق این استان ریشه در زبان قوم آینو (Ainu) که از ساکنان اولیه آن هستند دارد. در گذشته‌های خیلی دور قوم آینو با ماهی‌گیری و شکار حیوانات و چیدن علوفه زندگی می‌کرد و امروزه زبان و فرهنگ اصیل خود را از دست داده و فقط در گوشه و کنار این استان پهناور بعضی از مراسم و آداب و رسوم آن‌ها تاب مقاومت آورده است و کم‌کم در حال کم‌رنگ شدن است. چون قوم آینو خط نوشتاری ندارند، دیگران با شنیدن تلفظ آن‌ها توانستند برای اسامی مکان‌ها در این استان کانجی (خطی که ژاپنی‌ها در نوشتن استفاده می‌کنند) درست کنند. در زمان ادو نام این استان ازو (Ezo) بود. بعد از اینکه امپراتور میجی به قدرت رسید دستور داد تا مرزها و اسامی جغرافیایی استان‌های کشور منظم‌تر شود و اسامی بعضى مكان‌ها تغییر یافت.
هکایدو در شمال این کشور است، در شهر ساپورو (Sapporo) که مرکز این استان است. از روز پنجم فوریه مقدمات برگزاری جشنواره برف آماده می‌شود. این جشنواره زمستانی از سال ۱۹۵۰ آغاز شده و همه ساله در سراسر شهر ساپورو برگزار می‌شود. هر ساله بیشتر از ۱۵۰ مجسمه برفی درست می‌شود که واقعاً جالب و دیدنی هستند. روی بعضی از این مجسمه ها را چراغانی میکنند که بسیار دیدنی است و در شب دیدنی تر از روز هم می‌شوند. ارتفاع بعضی از اشکال مجسمه‌ها از پانزده متر هم بیشتر است چون مجسمه‌ها سفید رنگ‌اند، با روشن شدن لامپ‌های رنگارنگ که روی آن‌ها کشیده‌اند واقعاً دیدنی هستند. یکی از مکان‌های اصلی برگزاری مراسم پارک اودوری (odori) است در محل برگزاری مراسم، بعضی از مردم منطقه به ساز و آواز مشغول می‌شوند و بعضی نیز تمام حواسشان به مجسمه‌های برفی است. در هوای سرد شهر ساپورو، در کنار مجسمه‌های برفی، بعضی از مردم بومی محصولات منطقه را در دکه‌هایی عرضه می‌کنند. در این مراسم ذرت بریان‌شده (بلال) و سیب‌زمینی شیرین پخته‌شده نیز فروخته می‌شود که خریداران زیادی دارد، چون در هوای سرد در کنار مجسمه‌های برفی خوردنی‌های گرمی مثل سیب‌زمینی پخته در آتش خیلی می‌چسبد. به جز شهر ساپورو در سایر قسمت‌های استان نیز جشنواره برف برگزار می‌شود، لکن جشنواره ساپورو مشهورترین آن‌هاست.

جشنواره کاسه دوری  Kasedori Matsuri

این جشنواره در یازدهم ماه فوریه در شهر کامینویاما (Kaminoyama) در استان یاماگاتا ( Yamagata) برگزار می‌شود. برگزارکنندگان این مراسم که جوان هستند، لباس مخصوصی از حصیر می‌پوشند و صداهای عجیب و شگفت‌انگیز درمی‌آورند و در کوچه و خیابان به راه می‌افتند. این مراسم از حدود سیصد و پنجاه سال قبل همه ساله برگزار شده است.
وقتی برگزارکنندگان مراسم از جلو در خانه‌ها می‌گذرند، مردم از داخل خانه به روی آن‌ها آب می‌پاشند. هدف از برگزاری این مراسم دعا برای مصونیت در برابر آتش‌سوزی و موفقیت روزافزون در کسب و کار است.

ساختن خانه برفی  Yokote Kamakura

در این مراسم کاماکورا (Kamakura) به معنی درست کردن خانه برفی است. در شهرهایی که برف زیاد می‌بارد، معمولاً داخل توده برفی را که روی هم انباشته‌اند خالی می‌کنند و بچه‌ها در آن‌جا به بازی می‎پردازند. در قدیم چراغ و اسباب‌بازی به داخل خانه‌های برفی می‌بردند و بازی می‌کردند. این رسم در بعضی از مناطق برفی ژاپن هنوز پابرجاست. در استان آکیتا-کن (Akita-Ken) در شهرستان یوکوته (Yokote) در جشنواره عید نوروز کوچک در خانه برفی، حجمی درست می‌کنند و به آن احترام می‌گذارند و معتقدند که ربِّ‌النوع آب است و آب‌ها را حفظ می‌کند. این جشنواره در شنبه و یکشنبه سوم ماه فوریه برگزار می‌شود.

درباره‌ی کو تو سوکو در اندیشه‌ی ژاپنی اینجا بخوانید.

مراسم توله سگ برفی  Inukko Matsuri

این مراسم در سومین شنبه و یکشنبه ماه فوریه در استان آکیتا-کن (Akita-Ken) در شهر يوزاوا (Yuzawa) برگزار می‌شود و قدمت تاریخی آن به حدود سیصد و هشتاد سال می‌رسد. راجع به منشأ پیدایش این مراسم در داستانی آورده‌اند که حدود سیصد و هشتاد سال پیش در استان آکیتا-کنو ودر شهر یوزاوا دزدی به نام شیرائوچی (Shirauchi) زندگی می‌کرد که حاکم شهر متواری‌اش کرد. او دستور داد تا از آرد برنج مجسمه توله سگ، درنا، و یا لاک‌پشت درست کنند و در شب‌های اواسط ماه فوریه (کوشوگاتسو Koshigatsu) دم در خانه‌ها و یا در بیرون پنجره‌ها قرار دهند تا دزد متواری‌شده و همدستانش دیگر به شهر نیایند. این داستان سبب پیدایش این مراسم شده است. در قدیم بچه‌ها از برف سکویی درست می‌کردند و در بالای آن نیز مجسمه توله سگ برفی را قرار می‌دادند و به آن امچی (Omochi) تقدیم می‌کردند و تا پاسی از شب در اطراف این مجسمه‌ها به بازی مشغول می‌شدند. امروزه در بعضی از میادین و پارک‌های شهر یوزاوا مجسمه توله سگ برفی بالای سکوی برفی را ساخته و اطراف مجسمه شمع هم روشن می‌کنند. در این موقع از سال که در این استان برف همه جا را سفیدپوش کرده این منظره با روشن شدن شمع‌ها جالب‌تر و دیدنی‌تر می‌شود.

وزش باد بهاری  Haru ichiban

معمولاً در زمستان بادهای شمالی از سمت شمال به ژاپن می‌وزند، با شروع ماه فوریه فشار هوا روی دریای ژاپن Nihon kai پایین می‌آید و موجب وزش ناگهانی بادهای جنوبی به ژاپن می‌شود. اولین باد جنوبی که در فوریه می‌وزد هارو ایچی‌بان (Haru ichiban) نامیده می‌شود
سازمان هواشناسی ژاپن همه ساله اعلام می‌کند که اگر در دریای ژاپن فشار کم شود هارو ایچی‌بان از سمت جنوب به ژاپن خواهد وزید. طبق آمار سازمان هواشناسی این باد تقریباً بیست و پنجم فوریه به ژاپن می‌وزد. در این روز درجه هوا نسبتاً بالا می‌رود و مردم ژاپن آمدن بهار را احساس می‌کنند و خوشحال می‌شوند. بعد از وزش باد هارو ایچی‌بان معمولاً هوا سرد می‌شود، ولی این سرد شدن هوا مردم را آزار نمی‎دهد، چون با وزیدن این باد امیدوار شده‌اند که بهار در راه است و به زودی هوای بهار را استشمام خواهند کرد. آن‌ها در انتظار شکوفه‌های ساکورا به انتظار می‌نشینند.

علاوه بر جشن‌های بالا، در ژاپن، فصل زمستان و روزهای منتهی به بهار با آداب و رسوم خاصی همراه است که ترکیبی از سنت‌های کهن شینتویی و بودایی با فرهنگ مدرن امروزی را نشان می‌دهد. مردم ژاپن در این فصل نه‌تنها برای گرم ماندن و لذت بردن از زیبایی‌های زمستان، بلکه برای آماده شدن برای سال جدید و آغاز بهار، مراسم و جشن‌هایی خاص برگزار می‌کنند. برخی دیگر از این آداب و رسوم به شرح زیر هستند:

• حمام‌های آب گرم (اونسن - Onsen): ژاپنی‌ها در زمستان به شدت از چشمه‌های آب گرم طبیعی (اونسن) استقبال می‌کنند. برخی از این حمام‌ها در مناطق کوهستانی با مناظر برفی قرار دارند که تجربه‌ای منحصربه‌فرد را فراهم می‌کنند.
• خوردن غذاهای گرم و سنتی: غذاهایی مانند نابه‌مونو (Nabe-mono) که نوعی خوراک داغ است، یا اودن (Oden) که شامل مواد غذایی در آبگوشت داغ است، بسیار محبوب‌اند. همچنین خوردن ماهی سرخ‌شده و سبزیجات زمستانی رایج است.
• پوشیدن کیمونوی زمستانی و هاتوری: در این فصل، مردم لباس‌های گرم سنتی مانند کیمونوی ضخیم و هاتوری (Hanten - یک نوع کت سنتی) می‌پوشند.

یکی از مهم‌ترین جشن‌های زمستانی در ژاپن، جشن سال نو (اوشوگاتسو) است که از اول ژانویه آغاز می‌شود. این جشن شامل سنت‌های مختلفی مانند:

• تزئین درب خانه با کادوماتسو (Kadomatsu): آرایشی از نی بامبو و شاخه‌های کاج که نماد خوشبختی و عمر طولانی است.
• رفتن به زیارتگاه (Hatsumode): در اولین روزهای سال جدید، مردم به زیارتگاه‌های شینتویی و معابد بودایی می‌روند و برای سالی پر از سلامتی و خوشبختی دعا می‌کنند.
• دریافت اوتوشیداما (Otoshidama): کودکان در این زمان از بزرگ‌ترها پاکت‌هایی پر از پول دریافت می‌کنند.

جشن ستسوبون که اوایل فوریه برگزار می‌شود، نشانه‌ای از پایان زمستان و آغاز بهار در تقویم سنتی ژاپن است. در این مراسم:

• پاشیدن دانه‌های سویا (Mame-maki): مردم دانه‌های سویا را به اطراف خانه می‌پاشند تا «ارواح شیطانی» را دور کنند و «خوشبختی» را به خانه بیاورند.
• پوشیدن نقاب‌های اونی (Oni - دیوهای ژاپنی): یکی از اعضای خانواده ماسک دیو می‌پوشد و دیگران به سمت او دانه‌های سویا پرتاب می‌کنند و فریاد می‌زنند: اونی وا سوتو! فوکو وا اوچی! (鬼は外! 福は内!) - یعنی «شیطان برو بیرون! خوشبختی بیا داخل!»
• خوردن Ehōmaki: نوعی سوشی رول بزرگ که بدون صحبت کردن و در یک جهت خاص (بر اساس سال جدید) خورده می‌شود تا آرزوها برآورده شوند.

زمستان در ژاپن علاوه بر هوای سرد، همراه با جشن‌های شاد و آداب و رسوم خاصی است که زندگی مردم را گرم و دل‌پذیر می‌کند. از جشن سال نو و ستسوبون گرفته تا فستیوال‌های برفی، هر رویداد نمادی از گذر زمان، تحول و آمادگی برای ورود به فصل بهار است.