شمشیر ژاپنی
صحبت های زیادی درباره ی شمشیر ژاپنی به عنوان مشهورترین نماد فرهنگ ژاپنی شده و ما می دانیم که سامورایی ها آن را روح خود می دانستند. اما چرا؟ شاید این سوال برای هر کسی مطرح شود که آیا در چنین دورانی داشتن شمشیر ژاپنی جز علاقه ی شخصی و یا آموزش هنرهای ژاپنی ضرورت دیگری دارد؟ در این صورت سوال بعدی احتمالا این خواهد بود که کاربرد شمشیر برای انسان امروز چیست؟
توضیح اینکه چرا شمشیر ژاپنی حامل حس آرامش و دقت و احترام است سخت به نظر می رسد. چنین شیئی با این مقدار جزئیات، دقت و قدرت هر کسی که آن را تجربه نماید تحت تاثیر قرار خواهد داد. یک شمشیر زیبای ژاپنی به راستی نمایانگر آن چیزی‌ست که ژاپن را خاص می کند. اشتباه نیست اگر بگوییم شمشیرِ ژاپنی خود ژاپن است. شمشیر ژاپنی از عناصر اصلی طبیعت به دست می آید و توسط دست و روح انسان ساخته می شود. فرهنگ ژاپنی به چنین چیزی بسیار احترام می گذارد. در هیچ فرهنگ دیگری شمشیرها در این سطح عالی تکنیکی ساخته نشدند و چنین جایگاه روحی مهمی نیافتند. جالب است بدانیم که شمشیرهای ژاپنی بیش از هزار سال پیش تکاملی یافتند که هنوز نیز عالی به نظر می رسد. هر روز از تاریخ ژاپنی، چکشی‌ست روی تیغه‌ی سلاح هایشان. در چنین موقعیتی در می یابیم بیش از آنکه با یک سلاح مواجه باشیم با فرمی از هنر تاریخی مواجهیم.
با این تفاسیر به نظر می رسد مهم است پیش از آنکه چنین سلاحی داشته باشیم، با تاریخ و فرهنگ آن آشنا شویم و خویش را نیز بشناسیم. سپس دانشی درباره ی شناخت شمشیرهای با کیفیت کسب کنیم و در نهایت از سازنده ای معتبر خرید نماییم. در این مطلب قصد داریم به چنین مواردی بپردازیم و اهمیت آنها را به شما نشان دهیم.
شناخت اخلاق سامورایی
شاید بتوان بهترین تعریف از "جنگجو" در زبان ژاپنی (戦士) را این عبارت دانست: "کسی که خود را تسخیر کرده." به عبارت دیگر، جنگجو استادِ فتحِ موانعِ خویش است. چنین فردی غیر قابل توقف خواهد بود. در ژاپن قدیم "جنگجو" به کسانی گفته می شد که تعهدی بیش از اندازه برای رشد شخصی خویش داشتند و هدفشان افزودن ارزش ها به جامعه بود. چنین افرادی دارای کاراکتری برجسته در اجتماع بودند که هدفشان ارتقای جامعه ی ژاپن در راستای ارزش های انسانی بود.
سامورایی ها در میان طبقات ژاپنی چنین افرادی بودند. واژه ی سامورایی از فعل سابوراو (Saburau) در زبان ژاپنی و به معنی خدمت (سرویس) مشتق شده و بمعنی کسی‌ست که حفاظت می کند. و این روشی ست که آنها را برجسته ساخت. خدمت رسانی و حفاظت به طبقه ی سلطنتی (حاکم) و از زمین های آنان. البته شاید توجه به این نکته ضروری باشد که در آن زمان طبقه ی سلطنتی (حاکم) حافظ منافع تمام مردم و خاک بود و مانند امروز چهره ای کدر نداشت. آنها مردم خود را به چند دسته تقسیم کرده بودند و وظیفه ی سامورایی های دوران صلح ژاپن (ادو) حفاظت از آنان نیز بود.
چهار طبقه مردم ژاپنی (قرون 12 تا 19):
سامورایی‌ها
کشاورزان
صنعتگران
بازرگانان
سامورایی از بوشیدو (طریقت شوالیه ی جنگجو) که قوانین نانوشته‌ای از اصول اخلاقی برای خویش شناسی بیشتر بودند الهام می گرفت. این اصول از آموزه های کنفسیوس به دست آمده بودند. با چنین تعریفی سامورایی فقط به جنگجوها اطلاق نمی شود، بلکه مردانِ فرهنگ و اخلاق نیز در دایره ی سامورایی ها قرار می گیرند. پس به نظر می رسد سامورایی بیش از آنکه یک طبقه از مردم ژاپن بوده باشد، یک کلاس نمادین بوده.
شیدو معنی "راه سامورایی" را دارد. و آن رمزِ نهاییِ پیروزی جنگجوست. راهی که در آن جنگجو می‌آموزد راستی و حقیقت خویش را حفظ کند و هرگز به خود خیانت نکند. سامورایی میان مرگ و قلبِ ناپاک، مرگ را می گزیند.
انواع شمشیر ژاپنی
با آنکه امروزه نمادِ شاخصِ شمشیرهای ژاپنی کاتاناها هستند، با این حال ژاپنی ها سلاح هایشان را در انواع مختلفی می ساختند. زیرا علاوه بر آشوب های داخلی و تهاجم خارجی، ابزار دشمنان نیز در حال تغییر بود. به همین دلیل برخی سلاح ها انحنای بیشتری داشتند تا ضربات قوی به زره وارد کنند و برخی ها چون کاتانا، با انحنای کم مناسب حمله ی سریع و ضربه به اعضای مبارز بود. در تصویر زیر مشاهده می کنید که شمشیر ژاپنی در دوران مختلف از نظر ظاهری تغییراتی داشته.
از طرف دیگر آنها سلاح هایی می ساختند که با فضای مبارزه نیز تطابق داشته باشند. به همین دلیل واکی زاشی ها ساخته شدند تا با طول کمتر برای مبارزه در اتاق ها مناسبتر باشد. اغلب شمشیرزنان ژاپنی جفت شمشیری با خود حمل می کردند که متشکل از کاتانا و واکی زاشی بود. آن ها به این جفت سلاح ها دایشو می گقتند. سامورایی های دوران کاماکورا نیز دایشوی تاچی-تانتو یا تاچی-کوداچی را همراه خود داشتند. بدین تریب سامورایی آماده بود در شرایط مختلف واکنش مناسب از خود نشان دهد. به نظر می رسد دلیل دیگر حمل دایشو، استفاده از سلاح دوم در صورت آسیب دیدن سلاح اصلی در مبارزه باشد.
برای کسب اطلاعات بیشتر دربارهی انواع شمشیر ژاپنی می توانید به انواع شمشیر ژاپنی مراجعه کنید.
شناخت تیغه
منظور از شناختِ تیغه در شمشیرهای ژاپنی این است که با دقت در انحنای تیغه، طرح تیغه و نیز هامون و امضای سازنده روی دسته، به تاریخ ساخت آن پی ببریم و با تطابق واقعیات و مدارک تاریخی درباره ی تیغه های نیهونتو و شمشیری که دردست داریم، از اصل یا تقلبی بودن آن اطمینان حاصل کنیم. اما این روش برای تیغه های نیهونتو که در ژاپن قدیم و با روش هایی متفاوت ساخته می شدند کاربرد دارد و تیغه های دوران مدرن با متدهایی جدید ساخته می شوند. امروزه تیغه های ژاپنی به جا مانده از دوران کاماکورا و ادو با قیمت های چند ده تا صد هزار دلاری فروخته می شوند.
برای آنکه به کیفیت و استحام و دقتِ ساخت تیغه های دوران مدرن پی ببریم، توجه به چند نکته ضروری ست. سازندگان تیغه های نیهونتو دقت فراوانی بر جزئیات آن داشتند. و اگر چه مدارس مختلف طرح های متفاوتی برای قسمت های مختلف شمشیر از جمله مونه، کیساکی، زوکوری، هامون و... در نظر داشتند، و این امر موجب گستردگی ظاهری شمشیرها می شد اما آهنگران در ساخت آنها از اصول خاصی پیروی می‌کردند زیرا رعایت اصول اساسی موجب حصول استحکام و قدرت نهایی می شد. ساخت هر جز از سلاح علاوه بر آنکه بر بازده آن می افزود مانند ارزشی هنری برای آن مدرسه یا آهنگر بود. تیغه های امروزی اغلب با توجه به بازار ساخته می شوند و کیفیت کافی برای آن در نظر گرفته نمی شود.
یک نکته ی مهم درباره ی شمشیر و تیغه، جای گرفتن صحیح تیغه در غلاف است. یعنی حرکت تیغه در غلاف می بایست روان باشد و تیغه با کویگوچی (درپوش غلاف) یا سایر قسمت های غلاف اصطکاک نداشته باشد. عدم رعایت این مورد در ساخت شمشیر موجب ایجاد خراش و از بین رفتن تیغه به مرور زمان است.
نکته ی مهم دیگر، جنس تیغه و طرح و انحنای آن است. شمشیرهای نیهونتو از فولاد تاماهاگانه ساخته می شدند که فقط در سرزمین ژاپن یافت می شود. این نوع فولاد کربنی از حدود 1 تا 1.5 درصد دارد. فولاد های کربنی نزدیکترین نوع به این فولاد ژاپنی هستند که آهنگران ژاپنی نیز امروزه از آلیاژ های خاص آن برای ساخت شمشیرهایشان استفاده می کنند. تیغه های شمشیرهای بی کیفیت از فلزاتی چون آلومینیوم یا استیل ساخته می شوند که در هیچ صورت استحکام و انعطلاف لازم برای انجام تمرین یا اجرای تامشی گیری ندارند و صرفا استفاده های دکوری از آنها توصیه می شود. یک باور عمومی نادرست دربارهی استحکام شمشیرهای ژاپنی این است که آنها با تا خوردن های متعدد به چنین استحکامی رسیده‌اند. باید بدانیم که پروسه‌ی فولدینگ جهت نرم‌تر کردن فولاد تاماهاگانه انجام می شد. هر بار تا خوردن فولاد مقداری از سختی آن می‌کاهد. آهنگران ژاپنی نیز برای هسته‌ی تیغه نیاز به فولاد نرم داشتند تا انعطاف کافی برای شمشیر حاصل شود. امروزه با روش‌های مدرن‌تری می‌توان به این نتیجه دست یافت.
نکته ی دیگر طرح تیغه است که با دقت در مقطع تیغه و نیز قسمت های دیگر از جمله کیساکی و مونه حاصل می شود. این قسمت ها در شمشیرهای بی کیفیت یا شکل نمی گیرند و یا طرحی مغایر با نمونه های ژاپنی دارند. به طور مثال انحنای بیش از اندازه در نوک تیغه و یا مقطع مثلثی تیغه از برخی مشخصات این نمونه هاست.
موضوع مهم دیگر درباره ی شمشیرهای ژاپنی با کیفیت، ناکاگو یا دسته ی تیغه است. ناکاگوی شمشیر میباست همانطور که هست دنباله‌ی تیغه باشد که در زیر تسوکا قرار می‌گیرد. این قسمت نباید هیچگونه جدایی از تیغه داشته باشد. در برخی نمونه های غیر اصیل حتی شاهد پیچ و مهره در این قسمت خواهید بود. توصیه‌ی ما این است که با کسب اطلاعات کافی دربارهی باز و بسته کردن شمشیر، با دقت به مطالعه‌ی شمشیر بپردازید. ناکاگوی شمشیرها قسمتی بسیار حیاتی محسوب می‌شوند زیرا تاثیر مستقیمی بر تعادل و برش شمشیر دارند. ناکاگو هیچگاه پولیش کاری نمی‌شود تا علاوه بر نمایش هسته‌ی فولاد به کار رفته، عمر حدودی سلاح را مشخص کند. این قسمت در طول زمان دچار زنگ زدگی سطحی می‌شود که در طول زمان رنگ تیره‌تری به خود می‌گیرد. برخی آهنگران و مدارس دوران فئودال ژاپن، امضای خود و نام شمشیر را در این قسمت حک می‌کردند.
جزئیات، انحناها و شیار
شمشیر ژاپنی در جزئیات بی نظیر است. با نگریستن در تیغه و شیب آن می‌توان کیفیت ساخت آن را با تقریب مناسبی به دست آورد. شیب ها و شیارهای تیغه‌های ژاپنی با دقت زیادی ایجاد شده‌اند. هیچگونه سطح یا تقطه‌ی نامتوازنی روی تیغه و داخل شیارها و یا روی لبه وجود ندارد و تمام سلاح بسیار یکدست به نظر می رسد. چنین توازنی را در تمام اجزای یک شمشیر اصیل می‌توان یافت. کوشیرای شمشیر و اجزای اتصال دهنده، همچون تسوبا، سپا و... به درستی در جای خود چفت می‌شوند و شاهد حرکت اضافی در قطعات نخواهیم بود. کاشیرا یا انتهای دسته (درپوش تسوکا) هم سطح خود تسوکاست و برآمدگی یا فرورفتگی در اطراف آن در شمشیر ژاپنی وجود ندارد.
وزن و تعادل تیغه
رعایت اصول ساخت شمشیر، موجب می‌شود محصول نهایی علاوه بر زیبایی ظاهری، کارکردی صحیح داشته باشد. وزن تیغه‌های کاتاناهای نیهونتو مقداری بین ٩٠٠ تا ١٣٠٠ گرم بود و این مقدار استانداردی برای این شمشیرهاست، زیرا حد تعادلی میان خستگی مبارز و عملکرد سلاح است. همچنین رعایت اصول ساخت مواردی چون مقدار انحنا و طرح مقطع تیغه موجب تعادل (بالانس) صحیح تیغه و ایجاد حس عالی در استفاده از سلاح خواهد شد.
آهنگران و کارگاه های معتبر تلاش می‌کنند تا محصولاتی بسازند که نشان‌دهنده‌ی سلیقه و دقت آنها باشد و نتیجه‌ی نهایی را کاملا مورد بررسی قرار می‌دهند تا تلاششان بدون خدشه به مخاطبان ارائه شود. کارگاه ما نیز تمام محصولات خود را با پشیبانی و ارائه خدمات کامل پس از فروش به دست خریدار می رساند.
برای مشاهده نمونه های آهنگری شده در کارگاه ما و خرید شمشیر این صفحه را ببینید!
