انواع شمشیر ژاپنی و دسته بندی آنها

انواع شمشیر ژاپنی

 

ژاپنی ها دارای فرهنگی غنی و تاریخی پر از فراز و نشیب اند. آنها در دوره هایی مردمی صلح طلب و در زمانی دیگر در جنگ با مغول ها بسیار جنگجو و سختگیر بوده اند. از این رو می توان آثار فراوانی از تاریخ ژاپن به دست آورد که حکایتِ صلح و جنگ را در کنار یکدیگر نشان می دهد. سامورایی ها و نینجاها و... همگی در ژاپن می زیستند و تاریخ پر پیچ و خمی را برای این سرزمین رقم زده اند. آنها سلاح های مخصوص خود را با آداب بخصوصی حمل و استفاده می کردند که امروز نیز افراد بسیاری را شگفت زده و علاقمند می نماید. برای آنکه با این سلاح ها بیشتر آشنا شویم در این مطلب به صورت خلاصه به شمشیرهای ژاپنی و طبقه بندی آنها خواهیم پرداخت.

اگرچه شمشیرهای ژاپنی از دوره ی کو-فون* (300 تا 538 میلادی) به بعد ساخته می شدند، اما زمانی که از شمشیر ژاپنی صحبت می‌کنیم، در واقع منظورمان آن دسته از شمشیرهاست که در دوره ی هیان* (790 تا 1200 میلادی) و پس از آن ساخته شدند. در این دوره تیغه ی شمشیرها شروع به منحنی شدن کردند و طبقه بندی آنها در “سایز” و “حوزه ی استفاده” و “روش ساخت” ایجاد شد. از جمله ی این سلاح ها می توان به کاتانا، تسوگوری، واکی زاشی، اوداچی و تاچی اشاره کرد.

طبقه بندی شمشیرهای ژاپنی بر اساس “تیغه” و نیز “اجزای” آن و همچنین با در نظر گرفتن “استایل استفاده” از شمشیر انجام می گیرد. در گذشته ممکن بود یک تیغه ی کوتاه که برای استفاده به عنوان تاچی ساخته شده بود، هم در کوشیرای* تاچی و هم کوشیرای کاتانا قرار بگیرد. در اینصورت نوع شمشیر با توجه به کوشیرای کنونی آن تعیین می‌شد. ممکن است تیغه ای ای با طول بیشتر از ۳۰ سانتی متر واکی‌زاشی نامیده شود ولی اگر به عنوان تانتو ساخته و استفاده شده باشد، آن را تانتو می دانیم. تعیین نوع شمشیر با در نظر گرفتن طول تیغه فقط زمانی صورت می گیرد که تیغه در کوشیرا یا شیراسایا* نباشد(لخت باشد). و نیز اگر نظر صاحب سلاح در مورد استفاده از آن به تانتو یا واکی‌زاشی مربوط باشد، نوع سلاح نیز با توجه به صحبت های او تعیین خواهد شد. حتی اگر تیغه ای با طول بیش ۳۰ سانتی متر در زمانی که تانتوها پرطرفدار تر بودند، یا واکی زاشی ها هنوز ساخته نشده بودند، ساخته شده باشد، آن را تانتو در نظر می‌گیریم. البته این مباحث مربوط به شمشیرهایی‌ست که عتیقه باشند و شمشیرهای امروزی معمولا بر اساس طول تیغه و نیز کاربردشان دسته بندی می شوند.

انواع شمشیرژاپنی:

چوکوتو* (شمشیرِ صاف):

سلاحی با تیغه ی بدون انحنا که یک یا هر دو لبه آن تیز می شد و قبل از قرن دهم میلادی از آن استفاده می کردند. روی این شمشیرها سختکاری و فورجینگِ خاصی انجام نمی‌شد. گفته می شود ژاپنی ها ساخت چوکوتو ها را از چینی ها آموخته اند.

تسوروگی/کِن*: شمشیری بدون انحنا با دو لبه ی تیز که قبل از قرن دهم میلادی ساخته و استفاده می شد. این شمشیر نیز همانند چوکوتو بدون سختکاری و فورجینگ ساخته می شد.

تاچی* (شمشیرِ بلند):

شمشیری که معمولا از کاتاناها بلندتر است و انحنای بیشتری دارد. انحنای تاچی ها اغلب از اواسط شمشیر تا انتهای (دسته ی تیغه) ایجاد می شود.تاچی ها با لبه ی رو به پایین بر لباس مبارز سوار می شدند و قبل از قرن پانزدهم رواج زیادی داشتند.

کوداچی* (تاچیِ کوچک):

شمشیری کوتاه تر از تاچی و مشابه با آن که پیش از قرن سیزدهم ساخته می شد.

اوداچی/نوداچی* (تاچیِ بزرگ):

طول تیغه ی این شمشیر حتی به صد سانتی متر نیز می رسد و بسیار مشابه با تاچی‌ست. این سلاح قبل از قرن چهارده میلادی ساخته می شد.

کاتانا*:

شمشیری با لبه ی منحنی که طول تیغه ی آن عموما بین ۶۰ تا ۸۰ سانتی متر است. این شمشیرهای با لبه ی رو به بالا بر *sash سوار می شدند. کاتانا ها در قرون 11 و 12 ساخته شدند و در قرن 17 به اوج تکامل خود رسیدند.

واکی‌زاشی*:

شمشیری با طول تیغه ی بین یک تا دو شاکو (سی تا شصت سانتی متر) که پس از قرن شانزدهم ساخته شد. در واقع شمشیرِ کوتاهی ست که سامورایی هایی های سنتی به همراه کاتانا از آن استفاده می کردند. البته این شمشیر توسط افراد دیگر به عنوان سلاح اصلی نیز مورد استفاده قرار می گرفت. واکی‌زاشی همانند کاتانا بر روی *sash قرار می گرد و نام آن از شکل اتصال شمشیر به یک طرفِ بدن مبارز گرفته شده است.

ناگاماکی*:

شمشیری که تسوکای آن به شکل ویژه و خاصی بلند است. طول دسته ی شمشیر گاهی با خود تیغه هم اندازه اند.

دسته بندی شمشیر ژاپنی بر اساس طول:

طول شمشیرهای ژاپنی با واحدی به نام شاکو* اندازه گیری می شوند و مقدار هر شاکو ۳۰.۳ سانتی متر است. به طور کلی می توان آنها را به لحاظ طول در سه دسته قرار داد:

تانتو*: یک یا کمتر از یک شاکو (چاقو و خنجر)

شوتو*: بین یک تا دو شاکو (واکی‌زاشی و کوداچی)

دایتو*: دو شاکو یا بیشتر (کاتانا و تاچی)

طول تیغه با اندازه گیری خطِ راستی که از نوک تیغه (کیساکی) تا جایی که تیغه به غلاف می رسد (مونه ماچی)، به دست می آید. ژاپنی ها با قرار دادن یک شوتو و یک دایتو در کنار یکدیگر، زوج شمشیری داشتند که به آن دایشو* می‌گفتند. دایشوها جنگ افزار نمادین سامورایی های دوران ادو بودند.

مورخان و آهنگران به شمشیرهایی که طولِ آن‌ها بیشتر از سه شاکو باشد اوداچی می‌گویند. میاموتو موساشی در کتاب پنج حلقه سلاح هایی با طول دو شاکو را "شمشیرِ بلند" و بیشتر از آن را "شمشیرِ بسیار بلند" می نامد. شمشیرهای بسیار بلند اصولا بر پشت مبارز قرار می گیرند، تا در حین خارج نمودن آن از غلاف مبارز نهایت راحتی و سرعت عمل را داشته باشد. شمشیر های کوچک تر از این، بر روی کمربند یا سَش و با توجه به نوعشان رو به بالا یا پایین بسته می شوند.

در لیست زیر به اندازه ی تعدادی از شمشیرهای ژاپنی اشاره کرده ایم:

نوداچی/اوداچی/جین تاچی*: 91 سانتی متر و بیشتر (بیشتر از سه شاکو)

تاچی/کاتانا: بیشتر از 60.6 سانتی متر (بلند تر از دو شاکو)

واکی‌زاشی: بین 30.3 تا 60.6 (میان یک و دو شاکو)

تانتو/آیکوچی*: کمتر از 30.3 سانتی متر (زیر یک شاکو)

پیشوند "او" در "اوداچی" به معنای بلندتر و پیشوند "کو" در "کوداچی" به معنای کوتاه تر است. ژاپنی ها برای اشاره به کوچکتر یا بلندتر از این پیشوندها استفاده می کنند. مثلا یک شمشیر واکی‌زاشی با طول 59 سانتی متر او-واکی‌زاشی می نامند و برای کاتانایی با طول 61 سانتی متر از کو-کاتانا استفاده می نمایند.

در مطلب بعدی به تاریخ استفاده از این سلاح ها در ورزش های مختلف خواهیم پرداخت، و درباره ی روش استفاده از این سلاح‌ها توضیحاتی خواهیم داد.

Kofun- Heian- Koshirae- Shirasaya- Chokuto- Tsuguri/Ken- Tachi- Kodachi- Odachi- Katate-uchi- Katana- Wakizashi- Sash- Nagamaki- Shaku- Tanto- Shoto- Daito- Dashio- Nodachi/Odachi/Jintachi- Aikuchi