مراسم چای ژاپنی
تهیه و سرو چای سبز ژاپنی، «ماچا» یکی از هنرهای ژاپنی است. مراسم چای ژاپنی (همچنین به نام چادو یا سادو نیز شناخته می شود) عملی است برای تهیه و سرو چای برای مهمانان. به طور رسمی، آن را «چاتو» (به معنای واقعی کلمه، چایِ آب گرم) یا «چانویو» (به معنای واقعی کلمه، آب داغ برای چای) می نامیدند. سن نو ریکیو آن را «سوکی نو میچی» (روش لذت بردن از ظرافت)، انشو کوباری آن را «چا نو میچی» (هنر چای) و در نهایت در اوایل دوره ی ادو آن را «سادو» (مراسم چای ژاپنی) نامیدند.
این یک هنر کلی در نظر گرفته می شود که نه تنها به سرو و نوشیدن چای پرداخته است، بلکه با هدف زندگی، طرز فکر، مذهب، ابزار هنر چای و آثار هنری قرار داده شده در اتاق چای نیز ارتباط دارد.
هدف از مراسم چای ژاپنی پذیرایی از میهمان با چای است و برای رسیدن به آن اشکال مختلفی وجود دارد. این یک رویداد ساده روزمره برای پذیرایی از مهمان با اوسوچا (ماچای نازک) با استفاده از یک قابلمه و یک سینی چای برای شخصی است که مراسم چای ژاپنی را تمرین به عمل می آورد، اما اشکال تشریفاتی پذیرایی بیشتر از مهمانان، چاجی (کاربرد چای) و اویوسه چاکای (مهمانی چای توده ها) بود.
چاجی نوعی مهمانی چای است که افراد برای تعداد کمی از میهمانان تعیین شده اجرا می کنند و میزبان اتاق چای را با گل و طومار آویزان تزئین می کند و از مهمان ها با تمای زغالی، کایسکی (غذای سرو شده در مراسم چای)، کویچا (چای غلیظ) یا اوسوچا پذیرایی می کند. حداکثر تعداد میهمانان پنج نفر است و سه تا پنج ساعت زمان نیاز دارد. رایج‌ترین شکل آن چاجی در بعدازظهر است که برای ناهار کایسکی استفاده می‌شود، اما بسته به مزاج، چاجی در صبح یا عصر و همچنین بعد از وعده‌های غذایی (به نام کاربرد چای بعد از غذا) انجام می‌شود. غذا بسیار ساده یا ساده شده است. بسته به مناسبت، چاجی به صورت نوداته (چای دم کردن در فضای باز) که از فضای باز به جای اتاق چای استفاده می‌شود و ریوری (سبک پشت میز نشستن) که از میز و صندلی استفاده می‌شود، انجام می‌پذیرد.
اویوسه چاکای یک مراسم چای است که پذیرای تعداد بیشتری از مهمان ها است. تمای زغالی و کایسکی معمولا به سادگی اجرا شده و اثاثیه و ظروف نیز معمولاً فروتنانه و ساده است. برای این مراسم حدوداً یک ساعت زمان نیاز است و در چند اتاق چای که معمولاً در امتداد یکدیگر قرار گرفته‌اند، برگزار می شود.
آنچه به عنوان رهبر چای در نظر گرفته می شود، «چا جینگ» (کلاسیک های چای) نوشته لو یو از تانگ چین (نامعلوم - 804) است. او در مورد فرآیند تولید چای، روش های نوشیدن و تاریخچه آن نوشت و می توان گفت که این کتاب مقدس چای است.
آداب و رسوم نوشیدن چای و تکنیک های تولید توسط فرستادگانی به تانگ چین در دوره هیان آورده شد. چای در آن زمان، چای نیمه تخمیر شده بود که شبیه چای اولانگ فعلی بود و به مقدار مناسب دم شده و نوشیده می شد. اما در آن زمان رواج نداشت و آداب و رسوم نوشیدن چای از بین رفت.
ماچا که توسط ایسای که فرقه ذن بودیسم را گسترش داد و دوگن که آن را به عنوان دارو آورده بود، همراه با ذن در دوره کاماکورا گسترش یافت و مفهوم تربیت و پرورش معنوی را افزایش داد. علاوه بر این، همانطور که کشت چای رایج شد، شیوه های نوشیدن چای در بین مردم گسترش یافت.
در طول دوره موروماچی، یک بازی قمار به نام «توچا» (مسابقه چای) وجود داشت که در آن شرکت کنندگان باید برند چای و محل تولید آن را که از بازی «توسویی» (مسابقه آب) اقتباس شده بود، حدس بزنند. علاوه بر این، ظروف چای اصیل چینی به نام «کارامونو» (چیزهای وارداتی از چین) در آن زمان مورد ستایش قرار می گرفت و در میان دایمیو (اربابان فئودال) به محبوبیت دست یافت و جمع آوری آنها به مقدار زیاد و برگزاری مهمانی های چای با استفاده از آنها (که به آن کارامونو سوکی می گفتند) رایج شد. از سوی دیگر، جوکو موراتا قمار و نوشیدن الکل را در مهمانی های چای ممنوع کرد و در مورد اهمیت روابط معنوی بین میزبان و مهمان سخنرانی کرد. این به منشاء وابیچا (سبک وابی مراسم چای) تبدیل شد.
جمعیت کسانی که در اوایل دوره ادو تمرین چانویو می کردند، عمدتاً به دایمیو و بازرگانان ثروتمند محدود می شد، اما با رونق اقتصادی طبقه بازرگان در اواسط دوره ادو، به طور چشمگیری افزایش یافت. مدرسه سنکه (خانه سن) که از شهرهای دوره ادو سرچشمه می گیرد، در اطراف سانسکه متمرکز شده است. شکل‌گیری سیستم سرپرستی که معمولاً در هنرهای نمایشی سنتی رایج دیده می‌شود، به منظور سازماندهی تعداد زیادی از شاگردان توسعه یافته است. علاوه بر این، شیچیجیشیکی (مراسم سبک هفت فضیلت) توسط نیوشینسای به عنوان روش تمرینی جدید طراحی شد. این تمرینات درس‌های چانویو را برای رئیس روستا و بازرگانان ساخت و در سراسر ژاپن محبوب شد. درک «وابی» (طعم برای افراد ساده و آرام) یا «سابی» (سادگی آرام) نیز به تدریج تغییر کرد.
از سوی دیگر، تأکید بر هدف اصلی مراسم چای ژاپنی آغاز شد؛ «زیبایی ذهنی که هنگام پذیرایی از مهمان ظاهر می شود» در پاسخ به تمایل به تبدیل شدن آن به نوعی سرگرمی در مناطق مختلف ژاپن. معابد فرقه رینزای از مدرسه دایتوکوجی کمک زیادی به این امر کرد و «واکای سجاکو» (هماهنگی، احترام، خلوص و آرامش) شعاری که برای مراسم چای ژاپنی مدرسه ریکیو اساسی در نظر گرفته می‌شد، در این فرآیند ایجاد شد. علاوه بر این، نائوسوکه دوم مفهوم کلی «ایچیگو ایچیه» (هر ملاقات را گنجینه‌ای بدانید، زیرا هرگز تکرار نخواهد شد) را در آخرین روزهای شوگان توکوگاوا تکمیل کرد. چانویوی فعلی به نام سادو با بررسی مجدد ساختار تما (روش رسمی چانویو) در هر مدرسه تکمیل شد و ساختار تشریفاتی مهمانی‌های چای را اضافه کرد (یکی از رفتارهای اساسی پوشیدن لباس کامل در عروسی‌ها است)، و با بررسی مجدد ایده اصلی مراسم چای ژاپنی، ماهیت میزبانی از یک مهمان این است که اگر شخص رفتار روزانه را به طور کامل در نظر نگیرد و از اصل آن در ته دل خود آگاه نباشد، نمی توان واقعاً از مهمان پذیرایی کرد.
هنگامی که پایان دوره ادو فرا رسید، مردم شهر که از شکل سخت چانویو و استفاده از ماچا برای آموزش خانواده های سامورایی متنفر بودند، تقاضای چایی کردند که می توان از آن لذت برد. در همان دوره، مردم نسبت به وضعیت سنچا که صرفاً به نوشیدنی برای لذت تبدیل می شد، مضطرب می شدند و می گفتند که باید برای سنچا یک «هنر» وجود داشته باشد. سنچادو با بازتعریف راه سانچا در پاسخ به صدای مردم توسعه یافت و روش سانچا را دنبال کرد که توسط بایسائو راهب سابق معبد مانپوکو جی فرقه اوباکو در اواسط دوره ادو اجرا می‌شد. سنچادو در میان مردان فرهنگ گسترش یافت و به مرور تأسیس شد.
سیستم فئودالی در آغاز دوره میجی سقوط کرد و هر مدرسه ای که توسط یک قبیله محافظت می شد از نظر مالی ناپایدار شد. در میان آن، تکچو انوسای سیزدهمین اورا-سنکه به طور موقت در توکیو اقامت کرد تا مراسم چای ژاپنی را احیا کند. تلاش او ارزش داشت زیرا او موفق شد توجه تاجران بانفوذ را جلب کند تا مراسم چای ژاپنی را به عنوان آموزش لازم برای دختران بگنجانند. در نتیجه، مراسم چای ژاپنی جنبه «نیاز فرهنگی دختران» جدا از وابیچای اصلی را به دست آورد و اکنون برگزاری یک مهمانی چای باشکوه با پوشیدن یک کیمونوی زیبا به امری عادی تبدیل شده است. مراسم چای ژاپنی حتی پس از جنگ جهانی دوم در سراسر جهان گسترش یافت و محبوبیت مراسم چای ژاپنی در سطح جهانی توجه ها را به خود جلب کرد.
تنشین اوکاکورا که در دپارتمان چین و ژاپن، موزه هنرهای زیبای بوستون کار می کرد، در سال 1906 «کتاب چای» (عنوان ژاپنی چا نو هان) را منتشر و معرفی کرد. این نشریه توجه اروپایی ها و آمریکایی ها را به خود جلب کرد و در زبان انگلیسی رایج شد که «سادو» را به عنوان «مراسم چای» می‌نامیدند. جالب بود که اوکاکورا در «چا نو هان» اشاره کرد که تجربه ای که برای اروپایی ها و آمریکایی ها بسیار شبیه «سادو» بود، «توجه میزبان در طول یک مهمانی چای» بود و «ماهیت مراسم چای ژاپنی جدا از چای» است.
تاثیری که اوکاکورا بر مراسم چای ژاپنی گذاشت بسیار زیاد بود و چانویو پس از معرفی اوکاکورا نام خود را به مراسم چای ژاپنی در عموم تغییر داد. برگزاری مراسم چای ژاپنی با ترکیب چای چینی (هنر چای) نیز در آغاز دهه 1980 آغاز شد.
چاشیتسو (اتاق مراسم چای)
«چاشیتسو» تأسیساتی است که برای میزبان مراسم چای (شوجین) ساخته شده است تا مهمانان را دعوت و با چای پذیرایی کند. چاشیتسو معمولاً در باغ ژاپنی با مسیری به آن ساخته می‌شد، اما امروزه در مکان‌های مختلفی ساخته می‌شود: در هتل‌ها، در سالن‌های شهروندی و در گوشه‌کنار برخی از ساختمان‌های تجاری.
اگرچه اتاق‌های ژاپنی (اتاق‌هایی با پوشش رول تاتامی) که با یک کوره توکار برای یادگیری یا لذت بردن از مراسم چای نصب می‌شوند، اغلب چاشیتسو نامیده می‌شوند، این بخش عمدتاً چایخانه‌های سبک سوان (کلبه‌های چمن‌پوش کوچک) است.
چاشیتسوهای سبک سوان از مواد ساده (الوار، بامبو، خاک رس) ساخته می شدند که در خانه های شخصی روستایی استفاده می شد. نور حاصل از انگاوا (ایوان) توسط یک دیوار سفالی گچ‌کاری شده محافظت می‌شود که در آن پنجره‌ها برای کنترل هنری نور تنظیم شده‌اند، مانند شیتاجی مادو، یا پنجره‌ای که در آن ساختار داخلی دیوار گچی نشان داده می‌شود، رنجی مادو یا پنجره ای با مشبک و سوکی‌آگه مادو یا یک پنجره نورگیر در سقف که با چوب باز می شود. توکونوما (آلکو) قبلا 1.8 متر بود، اما اکنون بسته به ساختار اتاق، اندازه آن در حدود چهار یا پنج شاکو (1.2 یا 1.5 متر) متفاوت است، و طراحی آن نیز بسیار متفاوت است. و ممکن است شامل «مورو-دوکو» (توکونوما که همه جا از جمله سقف گچ شده است)، «هورا-دوکو» (توکونومای غار مانند)، «کابه-دوکو» (توکونوما که فقط از دیوار تشکیل شده است)، یا «فومیکومی-دوکو» (یک توکونوما "گام به داخل") باشد. ناکاباشیرا یا ستون کوچکی که در داخل اتاق ایستاده است، مرزی بین صندلی میزبان و صندلی مهمانان ایجاد می کند. این تنظیم به ایجاد یک فضای معنوی غنی بین میزبان و مهمان کمک می کند.
توگودو در معبد جیشو-جی در منطقه هیگاشیاما، ساخته شده توسط یوشیماسا آشیکاگا، دارای یک اتاق تاتامی‌پوش چهار و نیم است که گفته می شود منشاء اتاق مراسم چای است. بعدها، جوکو موراتا یک اتاق مراسم چای چهار و نیم تاتامی‌پوش به عنوان یک کلبه کوچک چمن‌پوش در شهر ایجاد کرد.
سن نو ریکیو شکل منحصر به فردی از چاشیتسو را ایجاد کرد. ریکیو روح وابی چا (ترکیبی از بودیسم ذن و روش نوشیدن چای) را دنبال کرد و کوما (اتاق های چای کوچک) از دو تاتامی یا سه تاتامی را پذیرفت که فقط توسط استادان وابی چا که هیچ ظروف چای ارزشمندی نداشتند استفاده می کردند و او در نهایت یک اتاق چای دو تاتامی با یک نیجیریگوچی (یک دریچه) ایجاد کرد.
چاشیتسو تایان (گنجینه ملی) که گفته می شود توسط سن نو ریکیو ایجاد شده است، بیانگر روح وابی چا است.
گفته می‌شود که ریکیو با الهام از دیدن نحوه ورود یک ماهیگیر به قایق‌خانه‌ای در کنار رودخانه یودو-گاوا، نیجیریگوچی را خلق کرده است. با این حال، درگاه‌هایی که می‌توان نمونه‌های اولیه نیجیریگوچی را در نظر گرفت، در نقاشی‌های قدیمی زمان جو تاکنو ظاهر می‌شود و بسیاری از طرح‌های مشابه مانند یک در کوچک ساخته شده در یک در بزرگ در خانه‌های تجاری قبلاً وجود داشته است، بنابراین اختراع ریکیو نبود.
ریکیو همچنین به دستور هیده یوشی یک چایخانه طلایی ساخت که می توان آن را جدا کرد و به مکان های مختلف منتقل کرد. اگرچه این چایخانه طلایی به عنوان نمونه ای از ذائقه مبتذل هیدیوشی مورد انتقاد قرار گرفته است، اما اتاق کوچکی از سه تاتامی بود که از قاعده نوع سوان پیروی می کرد و عناصر پیچیده ای داشت. یک دیدگاه این است که این اتاق چای طلایی یکی از جنبه های شکل فلسفه چای ریکیو بود.
چاشیتسو از آنجایی که فضای کوچکی دارد می تواند طرح های متنوعی داشته باشد و انواع مختلفی از آنها ساخته شده است. نوه ریکیو، سوتان تا حد زیادی وابی را کاوش کرد و کوچکترین چاشیتسو به نام ایچیگو-دایمه را با یک تشک مهمان و یک تشک کوتاه برای میزبان ایجاد کرد که یک بار ریکیو سعی کرده بود آن را درست کند اما منصرف شد. از آنجایی که چاشیتسو کوچک است، می توان آن را نسبتاً به راحتی جدا کرد و در مکان دیگری بازسازی کرد. چاشیتسو اغلب به تقلید از چاشیتسوهای بسیار ارزشمند ساخته می شود، تمرینی که به آن «اتسوشی» یا تقلید می گویند.
اگر یک چاشیتسو به تنهایی در یک فضای باز ایستاده بود، تاریک به نظر می رسید. مهم است که میهمانان را در فضایی که توسط مسیری که به چاشیتسو منتهی می شود، سرگرم کرد.
مهمانان مستقیماً با چاشیتسو آشنا نمی شوند، بلکه ابتدا به یک یوریتسوکی (پناهگاه انتظار باغ بیرونی) یا یک زاشیکی (اتاق پذیرایی با تشک های تاتامی) هدایت می شوند. آنها پا به باغ می گذارند و از دروازه کوچکی عبور می کنند. در امتداد مسیر باغ به چاشیتسو سنگ های پله گذاشته شده است و مهمانان متوجه می شوند که میزبان مراقب آبیاری مسیر بوده است. ماچیایی (محل انتظار در باغ داخلی) در مسیر وجود دارد، با صندلی هایی که مهمانان برای مدتی منتظر میزبان هستند. سپس میزبان به استقبال مهمانان در چاشیتسو می آید. مهمانان «چوزو» را انجام می‌دهند، یا با ریختن مقداری آب روی دست‌هایشان با استفاده از تسوکوبای (حوض کوچک تصفیه‌کننده) در جلوی چاشیتسو، خود را تطهیر می‌کنند. مهمانان با سرهای پایین از طریق نیجیریگوچی وارد چاشیتسو می شوند. وقتی از نیجیریگوچی عبور می کنند، ابتدا توکونوما را می بینند. یک کاکی‌جیکو (طومار آویزان) و گل‌هایی که فصل را نشان می‌دهند روی توکونوما قرار گرفته‌اند که با نور بوکوسکی مادو (پنجره‌ای در دیواره کناری طاقچه که برای تامین نور استفاده می‌شود) روشن می‌شود. مهمان اصلی معمولاً در مقابل توکونوما یا روی کامیزا (تشکی که در بالاترین جایگاه قرار می گیرد) می نشیند. میزبان بر روی تمایزا (حصیر چای میزبان) می نشیند که در تابستان جلوی آن فورو (منقل قابل حمل) و در زمستان یک آتشدان ساخته می شود. در نزدیکی فورو، شیتاجیمادو برای روشن کردن دست‌های میزبان وجود دارد. همه مهمانان هنگام ورود میزبان به کاتگوچی (یک در کناری یا ورودی میزبان) می نشینند، سقف کوتاه است و حداقل نور از پنجره ها وارد می شود که به میزبان و مهمانان کمک می کند تا روی مراسم چای تمرکز کنند. پس از کایسکی (یک غذای سبک)، مهمانان برای استراحت کوتاهی به باغ می روند و سپس به چاشیتسو باز می‌گردند تا کویچا (چای سبز قوی) و سپس اوسوچا (چای سبز ضعیف) بنوشند و هر مهمان از آن می‌نوشد. مهمانان سپس برای آخرین بار بی سر و صدا یکدیگر را تصدیق می کنند.
از آنجا که مهمانان برای عبور از نیجیریگوچی باید سر خود را پایین بیاورند، یک کیجینگوچی (یک درب کشویی کاغذی معمولی) اغلب علاوه بر نیجیریگوچی برای پذیرایی از افراد رده بالا ساخته می شود. علاوه بر کاتگوچی، کیوجیگوچی نیز گاهی برای آوردن وعده های غذایی ساخته می شود.
آنها نشان دهنده یک زمینه مطالعاتی منحصر به فرد در معماری ژاپنی هستند، زیرا چاشیتسو فضای معنوی غنی را در حداقل فضای فیزیکی فراهم می کند. این معماری بر معماری مسکونی تأثیر گذاشت و به سبک معماری سوکیا-زوکوری (سبک اقامتی متاثر از معماری چایخانه) منجر شد.
روجی (باغ چای)
روجی، چاتی نیز نامیده می‌شود و نام رایج باغی است که به اتاق چای متصل است.
روجی در ابتدا به عنوان «路地» نوشته شده بود، اما نام «露地» (روجی) در «نانپوروکو»، یک کتاب چای، و غیره در دوره ادو ظاهر شد. این کلمه ای است که در «هیوهون» (فصل سوم) «لوتوس سوترا» آمده است، که نشان دهنده وضعیتی است که هدف مراسم چای آن زمان یعنی نظریه پردازی با استفاده از بودیسم را نشان می دهد. پس از آن توسط استادان مراسم چای و دیگران در مقام تأکید بر فرقه ذن مورد توجه قرار گرفت و امروزه به عنوان نام زیبای باغ چای تثبیت شده است.
ساخت اتاق های چای در دوره سن نو ریکیو بیشتر رونق گرفت و تمام سوکیشاها (فیلسوفان ذن) آن زمان اصالت و نبوغ خود را در ساخت و ساز به نمایش گذاشتند و به اصطلاح اتاق های چای به سبک ریکیو نیز در چنین شرایطی بالغ شدند. سن نو ریکیو در سالهای آخر زندگی خود سبک کاهگلی را با احساسات شبانی و کوهستانی به عنوان موضوع بیان تکمیل کرد، که در آن یک اتاق چای بیانگر خانه کاهگلی یک کشاورز و یک باغ چای، طعمی از جاده ای به یک معبد کوهستانی را دارد.
از هر چیزی مصنوعی در روجی بدون کاشتن هیچ گونه درختی در روستا یا شهر خودداری می شد و فقط سنگ های پله و چوزوباچی چارچوب باغ را برای انتقال طعم کوه ها به طبیعی ترین شکل ممکن پیکربندی کردند. بعداً ایشی دورو (فانوس سنگی) به عنوان چراغی برای مهمانی‌های چای عصرانه نصب شد، چوزوباچی و تورو (فانوس باغ) موجود برای باغ‌ها نیز افزوده شد.
