شمشیر سامورایی و حمل آن در انواع پوشش ژاپنی
پوشش صحیح در هر موقعیتی تاثیر بسزایی بر عملکرد و کارایی فرد دارد. همانطور که استفاده از لباس های دست و پا گیر در روزهای گرم تابستانی هرگز توصیه نشده است، در نظر بگیرید اگر یک جنگجو لباس درست را انتخاب نکند، گرفتار چه مسائلی خواهد شد. ژاپنی های کلاس های متفاوت لباس های مختلفی می پوشیدند و شکل اتصال شمشیر آنها به لباسشان نیز تفاوت هایی داشت. این تفاوت ها ناشی از مطالعه ی دقیق بهترین حالت قرار گرفتن سلاح روی انواع پوشش بود. اغلب جنگجویان و نیز سامورایی ها در دوران جنگ لباس هایی بر تن می کردند که آن ها را از ضربه های قطعی شمشیر دشمن در امان نگه دارد، ولی در سایر مواقع که نیاز به سرعت عمل بود از کیمونو و هاکاما استفاده می کردند. کیمونو لباس سنتی ژاپنی ها محسوب می شود، اگرچه این لغت معنیِ "پوشش" دارد، اما در زبان محاوره منظور از آن همان روپوش مشهور است که شلوار آن نیز با نام هاکامه شناخته می شود. گمان می رود اولین نمونه های آن چهارده قرن پیش از میلاد مسیح طراحی و دوخته شده باشد. مستندات تاریخی و آثار بجا مانده از آن دوران ثابت می کنند که در آن زمان هم زنان و هم مردان ژاپنی کیمونوهای مشابهی بر تن می کردند و تا قرن هجدهم که ژاپن شروع به تجارت با سایر سرزمین ها کرد تغییری در این لباس ها بوجود نیامد. پس از آن و در مواجه با فرهنگ غرب شیب آرام تغییر در لباس های زن و مرد ایجاد شد و امروزه کیمونوهای جدید بسیاری توسط طراحان مد و فشن دوخته می شوند. هاکاما که به شلوار سنتی ژاپنی گفته می شود در دوران فئودال مناسب نشستن روی اسب، و پریدن و دویدن بود. امروزه هاکاما در مراسمات رسمی و اغلب هنرهای رزمی ژاپنی استفاده می شود، اما کیمونو استفاده‌ای روزمره دارد.
کمربند سنتی ژاپن که اغلب روی کیمونو بسته می شود، اوبی نام دارد. این کمربند علاوه بر فیت کردن کیمونو بر کمر شخص و زیبایی لباس، به عنوان وسیله ای برای حمل شمشیر بر کیمونو نیز محسوب شود.
در قرن چهارم میلادی پوشش جدیدی در ژاپن ساخته شد که از اتصال قطعات یا صفحات ریز آهن و چرم به یکدیگر به دست می آمد. این لباس جهت مقابله با دشمن خارجی بسیار ضروری بود. گفته می شود نمونه های اولیه این زره ها نیز همچون شمشیرهای چوکوتو از کشور چین و از طریق کره به ژاپن رسیدند. در هر صورت ژاپنی ها نمونه ای مخصوصی ساختند و به توسعه ی آن مشغول شدند. مجموعه ی کامل این زره شامل چندین آیتم برای حفاظت از سر، گردن، سینه، پشت، بازوها و... می باشد.
جالب است بدانیم ترجیح سامورایی ها همان کیمونو بود که موجب سرعت عمل آنها می شد، اما در زمان مبارزات سنگین چاره ای جز پوشیدن زرهی با لوازم بسیار نداشتند. به همین جهت مجبور به تغییر در آرایش لوازم جنگی می شدند تا انرژی کمتری از آنها گرفته شود. در ادامه ی این مطلب درباره ی قرار گرفتن صحیح شمشیر سامورایی روی کیمونو و زره ژاپنی خواهیم آموخت.
کاتاناها به دلیل تیغه ی منحنی و لبه ی تیزشان سلاح های محبوب سامورایی ها بودند. آنها پس از اوچی-گاتانا ها که خود از نوادگان تاچی های بسیار خمیده محسوب می شوند، شهرت یافتند. زیرا این شمشیرها با انحنای کم و طولی کمتر از تاچی ها که موجب سبکی‌شان نیز می شد، توانایی انجام حملات سریع و ضربات کشنده را داشتند. ژاپنی ها در نهایت به کمک کاتاناها توانستند، بر مغول ها فائق آیند و سرزمینشان را حفظ کنند.
انتخاب روش استفاده از شمشیر با توجه به وضعیتی که مبارز در آن قرار داشت میسر می گشت. در جنگ های گروهی و با لباس های سنگین همچون زره، دامنه ی عمل جنگجو کم می شد و مبارزه روی اسب نیز نیاز به مهارت فراوان داشت. اما لباسی چون کیمونو این اجازه را به مبارز می داد که توانایی های خود را به درستی اجرا کند. به همین دلیل استفاده از شمشیر در شرایط متفاوت روش های خود را داشت.
یک سامورایی سنتی در پوشش کیمونو، سلاح های مخصوص کلاس سامورایی یعنی یک شوتو (شمشیر کوتاه) را (به عنوان شمشیر جانبی) در کنار یک دایتو (شمشیر اصلی یا بلند) که به آنها دایشو گفته می شود، با خود حمل می کرد. در این لباس او دایتو را با لبه ی رو به بالا و با زاویه ای حدود 45 درجه به سمت چپ اوبی (کمربند لباس کیمونو) گره می زد. در این حالت تسوکا (دسته) شمشیر جایی در مقابل روی وی قرار می گرفت. به همین ترتیب شوتو را زیر دایتو و با لبه ی رو به بالا در سمت چپ کیمونو گره می زد، در حالی زاویه ی آن را مقداری کاهش می داد تا تسوکا کمی پایین تر از سینه اش قرار بگیرد. گمان می رود از آنجایی که مبارز تلاش می کرد با جانب بدن خود به دشمن نزدیک شود، روی او همچون جانب وی عمل می نمود. دلیل قرار گرفتن تسوکای شمشیر جانبی یا دایتو در زیر سینه نیز همین وضعیت است. با حفظ چنین وضعیتی سامورایی علاوه بر آنکه سطح کمتری از بدن خود را در معرض دشمن قرار می داد، شمشیر خویش را نیز به خوبی مدیریت می کرد. دیگر مزیت چنین قرار دادن شمشیر بر اوبی، عدم اصطکاک لبه ی آن با دهانه ی غلاف (کویگوچی) در حین خارج کردن آن از غلاف است. همچنین قرار گرفتن شمشیر با لبه ی رو به بالا بر اوبی این امکان را به مبارز می داد تا در یک حرکت هم شمشیر را از غلاف خارج کند و هم در همان جهت ضربه بزند. در تصویر روش صحیح گره خوردن شمشیر بر اوبی را در کیمونو مشاهده می کنید. برای درک بهتر از ترتیب قرارگیری شمشیرها در لایه های اوبی می توان چنین وضعیتی را تصور کرد: "بدن/کیمونو/شوتو/اوبی/دایتو/اوبی/اوبی"
اگر مبارزی زره بر تن کرده بود، از آنجایی که سنگینی لباس و تداخل قطعات روی بازو، ساعد، کتف و... موجب کندی وی می شد، شمشیر را با لبه ی رو به زمین به کمربند زره خود می بست. این کار به کمک بندهای تسوکا (Tsuka-ito) انجام می شد و شمشیر به Uwa-obi گره می خورد. اووا-اوبی نوعی کمربند است که روی زره ژاپنی بسته می شود. بر این کمربند که می بایست دو تا سه دور بر کمر جنگجو بسته می شد، ادوات مختلفی قرار می گرفت. در وضعیتی که لبه ی شمشیر رو به زمین بود، انحنای شمشیر در راستای انحنای دست مبارز قرار می گرفت و وی بی آنکه فشار زیادی به خود وارد کند (اغلب با دست راست خود) شمشیر را که به سمت چپ خود بسته بود، از غلاف خارج می کرد.
این زره ها از قطعات متعدد فلز و چرم ساخته می شدند و تقریبا تمام بدن را می پوشاندند. از این رو مبارز درون آنها چاره ای جز تغییر قواعد نداشت. به طور مثال در این لباس ممکن نبود مبارز بتواند دست خود را بیش از اندازه بالا ببرد چون صفحات فلزی پوشاننده ی دست روی یکدیگر فشار می آوردند. در تصویر زیر روش صحیح اتصال شمشیر سامورایی به زره را مشاهده می نمایید:
در شرایطی که مبارز بر اسب سوار باشد، فارغ از این که چه لباسی بر تن کرده باشد، شمشیر را با لبه ی رو به زمین بر کمربند (Obi در کیمونو یا Uwa-obi در زره) گره خواهد. در این حالت علاوه بر آنکه مبارزه با حریف پیاده به دلیل ارتفاع کم وی ساده و سریع خواهد بود، مبارزه با حریف سواره نیز در حالت حمل یک-دستی شمشیر آسان تر است. البته روش های مبارزه روی اسب، بسیار متفاوت از مبارزه ی پیاده است و تنها مبارزان قدرتمند از پس این کار بر خواهند آمد. زیرا از آنجایی که کاتانا ها و دیگر شوتوها با توجه به وزن و عملکردشان سلاح‌هایی اند که برای حمل با دو دست طراحی شده اند، مبارزه ی سواره با آن ها آسان نیست.
شمشیرهای بلند و بسیار بلند، همچون تاچی، اوداچی و نوداچی برای مبارزه ی سواره و نیز در میدان جنگ های پر تعداد مناسب بودند. زیرا به دلیل طول بلندشان فضای امن زیادی در اطراف مبارز ایجاد می کردند و او می توانست با خیال راحت به حریف نزدیک شود. تاچی ها همانند سایر شمشیرها با لبه ی رو به زمین اما در پشت کمر مبارز توسط ساگیوی بلند خود به اووا اوبی گره می خوردند تا جز مواقع ضروری جلوی دست و پا نباشد! اما شمشیر بلندتری چون نوداچی اغلب بر پشت جنگجو قرار می گرفت و طوری بسته می شد تا تسوکای آن پشت سر وی باشد. در این حالت خارج کردن شمشیر از غلاف کمی سخت می شد و بازگرداندن آن به غلاف مهرت فراوان می خواست اما از آنجایی که این سلاح در برخوردهای خاصی استفاده می شد، مبارز در صورت تشخیصِ خود آن را حمل می کرد.
تانتوها زمانی که عضو کوچک دایشوی تاچی-تانتو بودند توسط سامورایی ها حمل می شدند. در آن دوران زره های ژاپنی به تکامل کافی نرسیده بودند. آنها بسیار ضخیم و سنگین بودند و بر خلاف زره های جدید که قطعات متعددی داشتند، غالبن چند تکه بیشتر نبودند. به همین دلیل نیز بسیار دست و پاگیر عمل می کردند. همزمان با تغییر در ساختار شمشیرها و ساخت کاتانا، ژاپنی ها زره های ساخت خویش را نیز بهبود دادند. نوع جدید زره بر تن مبارز می نشست و لایه های چرمی که روی صفحات فلزی محافظ سینه و پشت قرار می گرفت، آن را قوی تر و نیز زیباتر می ساخت. اگر چه در این دوران دایشوی کاتانا-واکی‌زاشی جای کوتاه-بلند های قدیمی را گرفت، اما در هر حال تانتو ها به عنوان سلاحی که در نبردهای بسیار نزدیک استفاده می شدند همچنان محبوب ماندند. هدف از چنین تیغه ی کوتاه و قدرتمندی (حدود یک شاکو یا سی سانتی متر) فرو کردن آن در سینه ی دشمن، پس از عبور از لباس یا زره وی بود. در دوران قدیم مبارزان تانتو را به اشکال مختلفی روی زره خود قرار می دادند، در حالی که این سلاح به گونه ی دیگری در کیمونو قرار می گرفت. اغلب بانوان برای دفاع شخصی تانتو را در لایه های اوبی پنهان می کردند و برخی نیز آن را درون آستین کیمونو قرار می دادند تا دیده نشود. این شمشیر با لبه ی رو به بالا طوری قرار می گرفت که مسیر هاباکی تا کیساکی به موازات ساعد (خم شده و آماده ی خارج کردن تانتو از غلاف) قرار گیرد و کیساکی به آرنج اشاره کند.
درباره چرایی قرار گرفتن تمام شمشیرها در سمت چپ جنگجو اطلاعات دقیقی در دست نیست. اما به نظر می رسد ریشه‌ی چنین اعمالی در فرهنگ ژاپنی و تلاش دیرینه‌ی آنها در زیبایی و یکدستی جای داشته باشد باشد. اگر دقیق تر شویم شاهد چنین سخت گیری های کمال گرایانه ای در تمام گوشه های فرهنگ ژاپنی خواهیم بود. وگرنه که جنگجوهای چپ دست بسیاری وجود داشتند که از این قاعده مستثنی بودند. به همین ترتیب نیز بسیار بودند مبارزانی که دست راست آنها موقتا آسیب دیده بود و یا برای همیشه از کار افتاده بود. چنین افرادی جای آنکه مبارزه را فراموش کنند، با دست دیگر خود تمرین می کردند و ناچار بودند قوانین را تغییر دهند.
ممنون از همراهی شما
برای خرید شمشیر سامورایی فروشگاه ما را ببینید و برای دریافت اطلاعات درباره‌ی شمشیرها، مطلب انواع شمشیر ژاپنی را بخوانید.
منابع:
The Samurai Swordsman: Master of War
The Connoisseur's Book of Japanese Swords
