نقاشی ژاپنی: بخش دوم

اماکیمونو: نقاشی بر طومار 

Emakimono (طومار مصور) نوعی نقاشی به سبک ژاپنی که متشکل از مجموعه‌ای از صحنه‌ها یا داستان‌های مصور در یک صفحه افقی طویل با چندین ورق کاغذ مستطیلی (یا پارچه ابریشمی) است که در کنار هم متصل شده‌اند. به آن Emaki نیز می گویند. بسیاری از اماکیمونوها تعدادی تصویر و متن دارند (متن‌های روایی) که به تناوب برای هر یک از متن‌ها ترتیب داده شده‌اند تا آن‌چه را که نقاشی نمایش داده را توضیح دهند، اما اماکیمونوهای تنها منقش و بدون متن هم وجود دارند. اماکیمونو از Chinese Gakan (دست‌نوشته‌های طوماری شکل مصور چینی) نشات گرفته اما بعدها در ژاپن به شکل مستقل توسعه یافت.
گزارش شده که اولین اماکیمونوی نقاشی شده در ژاپن "E Ingakyo" (به معنای راستین کلمه، یک کتاب مقدسِ مصور از علل و پیامدهای گذشته و حال) است که در دوره نارا تولید شده. در این اماکیمونو، متون مقدس در جایگاه پایین توصیف می‌شوند در حالی که تصاویر استفاده شده برای توضیح آن‌ها در جایگاه فوقانی تصویر و بالاتر از متون مرتبط قرار گرفته‌اند. 
در دوره هیان، برخی از ایماکی‌ها ظهور کردند که به عنوان موضوعاتی از ادبیات سبک سلسله‌مراتبی و موعظه‌گری بودند. این ایماکی‌ها سبک خاص خود را ایجاد کردند، و ترتیب تصاویر و متن‌های متوالی را بر روی جنس کاغذی با طرح گلها و پرندگان، آفریدند. از ورق‌ها و نوارهای نازک و بلند و پودر باکیفیت طلا و نقره برای تزئین استفاده می‌کردند.
در دوره‌ی کاماکورا تعداد زیادی اماکی تولید شد مانند kasen emaki (طومارهای مصور از شاعران مشهور)، senki emaki (طومارهای مصور از جنگ‌ها)، jisha engi (افسانه‌های مصور معبدها) و denki emaki (طومارهای مصور از کشیش‌های معروف). 
آنچه به عنوان چهار طومار اصلی در ژاپن شناخته می‌شود: "Genji Monogatari Emaki"، "Shigisan Engi" (افسانه‌ی آقای شیگی)، "Ban Dainagon Emaki" (طومارهای مصور داستان بان دایناگون) و "Choju Jinbutsu Giga" (طومارهای انسان و حیوان شاداب). 

Kansuso (طومار دستی یا افقی) به معنای سبک صحافی یک طومار کاغذیِ افقی است (یا پارچه‌های ابریشمی در موارد نادر) که با شماری از ورق‌های مستطیل‌شکل به صورت جانبی در کنار یکدیگر متصل و ساخته شده‌ و مجهز به غلتک که در انتهای ورق برای چرخاندن و ذخیره‌ی کل ورق روی آن قرار گرفته؛ و اسناد مختلف، متون مقدس بودایی و نقاشی‌های دیگر را که در این روش کانزوسو برای اتصال ساخته شده‌اند ، "kansubon" یا به شکلی کلی ماکیمونو می‌نامیم. کانسوبون در چین، شبه جزیره کره، ژاپن و سایر کشورهای آسیای شرقی، و همچنین حتی در مصر باستان که برخی از نمونه های مشابه گزارش شده است، به طور عمومی ساخته و مورد استفاده قرار گرفت.
اماکیمونو یا اماکی به معنای کل آثار تصویری سبک صحافی کانزوسو است، اما هنگامی که اصطلاح اماکیمونو در تاریخ هنر ژاپن استفاده می‌شود‌، معمولاً به این معنی است که آثار نقاشی‌های سبک یاماتوئه ساخته شده در ژاپن نشان داده شود، یا در بعضی موارد، این اصطلاح، اغلب محدود به آثار تولید شده از دوره هیان تا دوره موروماچی است. طومارهای تصویری مشابه از سبک کانسوسو که در چین نقاشی شده اند اماکیمونو نیستند بلکه "gakan" یا "zukan" نامیده می‌شوند و همچنین به نقاشی‌های سیاه‌قلم ژاپنی مانند "Sansui Chokan" (طومار درازی از مناظر) توسط Sesshu ( یک نقاش سیاه‌قلم)، معمولا اماکیمونو گفته نمی‌شود. 

تاریخ اماکیمونو
 

در طول دوره‌ی نارا در ژاپن، برخی از قطعات طومارهای مصور کتاب‌های مقدس، که معمولا با نام "E Ingakyo" شناخته می‌شدند، تولید شدند. هر طومار از آنها دارای فضایی است که به دو قسمت تقسیم شده و قسمت پایینی آن دارای کپی‌هایی از توصیفات متون مقدس بودایی درباره زندگی قبلی شاکیامونی و روشنگری وی به عنوان بودا است و قسمت بالایی دارای تصاویر مربوط به توضیحات زیر آنها است. تمام تصاویر موجود در این طومارها با سبک بسیار ساده‌ای انجام شده است. دو نظر مخالف وجود دارد که از یک طرف، "E Ingakyo" را باید ریشه اماکیمونو ژاپنی (طومارهای مصور) دانست و از طرف دیگر  هیچ ارتباطی با اماکیمونو تولید شده پس از دوره هیان ندارد. 
طبق توصیفات متونی که در 'Eawase' و افسانه‌ی گنجی بیان شده، ممکن است به نظر برسد که طومارهای مصور در ابتدا و میانه‌ی دوران هیان تولید شده باشند، اما تا زمانی که آثار تولید شده در قرون بین 9 تا 11 موجود نیست، ما به روشنی نمی‌توانیم توسعه و رشد این آثار را ردیابی کنیم. 
آن چهار طومار اصلی هم که قبل‌تر اشاره کردیم، نه تنها قدیمی‌ترین نمونه‌های این سبک هستند بلکه باارزش‌ترین آثار هنری زمانه‌ی خود نیز به شمار می‌روند. روزهای طلایی طومارهای مصور، از اواخر دوره‌ی هیان آغاز شده و تا دوران کاماکورا ادامه می‌یابد، در حالی که در دوران موراماچی نیز طومارهای مصور بسیاری تولید شد ولی هیچ کدام قابل مقایسه با چهار طومار اصلی نیستند. در دوران مدرن نیز آرتیست‌هایی چون Sotatsu TAWARAYA، Tanyu KANO و Matabei IWASA طومارهای مصور آفریده‌اند اما حالا دیگر در شمار آثار اماکیمونو قرار نمی‌گیرند. 
کلمه‌ی اماکی به دو صورت استفاده می‌شود: یکی پیوستن این واژه به در انتهای نام مادر خود، مانند 
"Genji Monogatari Emaki" و "Murasaki Shikibu Nikki Emaki" (یک طومار مصور از روزنوشته‌های خانم موراساکی)، و دیگری در نظرگرفتن اصطلاح اماکی و اماکیمونو به عنوان یک مفهوم برای ارجاع کالکتیو به تصاویر نقاشی‌شده در سبک کانزو. به هر حال کلمات اماکی و اماکیمونو تنها پس از دوران مدرن مورد استفاده قرار گرفتند. 

تکنیک‌های اماکیمونو

همان‌طور که قبل‌تر توضیح داده شد، اماکیمونو نقاشی است که روی یک ورق کاغذ بلند کشیده شده است (یا به ندرت، یک ورق پارچه ابریشمی) که از تعدادی ورق مستطیل شکل شکل گرفته که در جهت افقی به یکدیگر متصل شده‌اند؛ همزمان نقاشی‌های روی ابریشم مانند "Ippen Shonin Eden" (داستان‌های مصور از یک بودیست مقدس به نام Ippen" و "Kasuga Gongen Kenki Emaki" (طومارهای مصور معجزات خدای کاسوگا). مشهورترین الگو در اماکیمونو یک ظاهر متناوب از 'e' (تصویر) و 'kotoba' (متن یا تشریحات)، جایی که 'kotoba' بلافاصله توسط 'e' در موارد عادی دنبال می‌شود (با چند مورد استثنا). 
یک سری از تصاویر یا متون در اماکیمونو به صورت یک 'dan' (بخش) شمرده می‌شود، و اگر یک اماکیمونو به صورت 'e 4-dan, kotoba 4-dan' (چهار بخش تصویر و چهار بخش متن) خطاب داده شود، به این معنی است که تصویر و متن به صورت متناوب چهار مرتبه ظاهر می‌شوند. در همان زمان، اماکیونوهایی با الگوهای متفاوت از موارد بالا خلق می‌شد مانند "Choju Jinbutsu Giga" که هیچ متنی ندارد و تصویر صرف است، و "Kegonshu Soshi Eden" (زندگی‌نامه‌های تصویری از بنیان‌گذاران فرقه‌ی Kegon) که علاوه بر 'kotoba' شامل خطوطی از دیالوگ در کنار تعدادی از شخصیت‌ها بود. 
اکثر اماکیمونوها دارای تصاویری با ارتفاع کم و بیش 30 سانتی متر هستند، اما برخی حتی دارای تصاویر بزرگتر با ارتفاع 50 سانتی متر یا بیشتر مانند "Kitano Tenjin Engi Emaki" (تاریخ مصور معبد کیتانو). تعدادی از اماکیمونوها با تصاویر کوچکتر با ارتفاع حدود 15 سانتی‌متر مانند اوتوگی زوشی (روایت‌های مصور متون منثور و کوتاه ژاپنی) وجود دارد که Koe (تصاویر کوچک) نامیده می‌شوند. 
هر اماکیمونو، یا در یک طومار یا در چندین طومار می‌تواند کامل شود. "Honen Shonin Eden" از هر دو معبد Chionin در کیوتو و Okuin در نارا (عمیق‌ترین خانه‌ی معبد)، بیشترین تعداد از طومارهای یک اماکیمونو را دارند یعنی چهل‌وهشت عدد، که تعداد آن تنها با چهل‌وهشت پیمان از Amida Nyorai (Amitabha Tathagata) مقایسه می‌شود. 

اماکیمونو به صورت افقی روی میز مشاهده می‌شود، اگرچه سایر آثار هنری برای ادای احترام به صورت عمودی تنظیم می‌شوند، مانند نقاشی دیواری، fusumae (نقاشی روی صفحات در کشویی)، kakejiku (طومارهای آویزان)، byobu (صفحات تاشو متشکل از پنل‌های چندگانه و متصل). علاوه بر روش مشاهده‌ی فوق، اماکیمونو عموماً به یک طول عمودی باریک محدود می‌شود به طوری که بسیاری از تصاویر طوری ساخته می‌شوند که گویی از پایین به آنها نگاه می‌شود. در چند اماکیمونو، که داخل خانه را نمایش می‌دهند، از روش ترکیب بندی خاصی استفاده شده است تا بینندگان بتوانند با حذف کامل سقف‌ها، چهره‌های داخل خانه را ببینند. در این روش از نقاشی، که یک تصویر از خانه‌های بدون سقف می‌هد، 'fukinuki-yatai' نامیده می‌شوند. این روش 'fukinuki-yatai' نه تنها در اماکیمونو بلکه در gajo (آلبومی از نقاشی‌ها) هم اعمال شد. یکی دیگر از مشخصه‌های روش نقاشی اماکیمونو 'Iji Dozu Gaho' است (روش ترکیبی که برای نشان دادن وقایع پی در پی در یک زمینه واحد استفاده می شود). این روش فیگورهایی را در زمان و مکانِ یکسان برای بیان گذر زمان، نشان می‌داد، همانطور که در صفحات معمول از 'Kodomo no Kenka' (مبارزه‌ی کودکان) و Daibutsu-den (اساسنامه بودا) دیده شد. 
یکی دیگر از تفاوت‌های اساسی اماکیمونو با fusumae، kakejiku، byobu و سایر اشکال نقاشی سنتی، این است که اماکیمونو نمی‌تواند مرور کلی و یا تلخیص شود. اگرچه اماکیمونو در موزه یا مکان‌های دیگر با نشان دادن چند متر از آن در ظرفی شیشه‌ای به نمایش گذاشته می‌شود؛ روش استاندارد قدردانی از آن، قراردادنش روی میز و وارسی کردن سمت چپ آن برای دیدن صفحات جدید با دست چپ است در حالی که دست راست صحنه‌های دیده شده را در سمت راست جمع‌آوری می‌کند. در این سبک از اماکیمونو، طول عمودی یک تصویر محدود است اما طول افقی آن نه، که این امکان را می‌دهد که یک گسترش موثر از هر داستان طولانی را در فضای طولانی و بزرگی از کاغذ به تصویر بکشید و همچنین گذر زمان را. 

اماکیمونو در حال جلب نظرها به ارزش هنری و همچنین به ارزش مستند خود در مقام ماده‌ای بصری برای تاریخ و فولکلور یک سرزمین است. اماکیمونو موارد مختلفی چون لباس، معماری، غذا، سلاح و زره، اسباب و اثاثیه و... را نمایش می‌دهد، که ضرورتا چهره‌ی واقعی روزهای تولید را بازتاب نداده، اما با این وجود اطلاعات بصری ارزشمندی را برای تحقیقات و پژوهش‌های مختلف میسر می‌کند: از جمله تاریخ لباس، تاریخ معماری، فولکلور، و Yusoku-kojitsu (مطالعات درباره‌ی دربار کهن و شیوه‌ها و تمرین‌های نظامی). برای مثال، صحنه‌ی Daibutsu-den در معبد Todai-ji، که در "Shigisan Engi" به قرن 12 نقاشی شده، تنها سند موجود برای توصیف راستین Daibutsu (تندیس عظیم بودا) و سالن آن، در عصر خلقت آنهاست. همچنین "Gaki Soshi" (طومار ارواح گرسنه) شرایط حقیقی آرایش در آن زمان را نمایش می‌دهد، که نمی‌توانیم ردی از آن را در دیگر آثار مستند ردیابی کنیم.